Tanzimat, Islahat Fermanı ve I. Meşrutiyet’in Ortak Özellikleri

Tanzimat, Islahat Fermanı ve I. Meşrutiyet’in Ortak Özellikleri

1. Islahatlardaki temel amaç Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti iç işlerine karışmasını önlemek ve devleti dağılmaktan kurtarmaktır.
2. Islahatlar, birbirinin tamamlayıcısıdır. (Yani her ıslahat kendinden öncekinin devamı niteliği taşır)
3. Islahatlarda Müslim-gayrimüslim ayrımını orta-dan kaldırmak amaçlandığı için Osmanlıcılık (Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan herkesin ırk, din, dil ve mezhep ayrımı gözetmeden eşit sayılması) fikri görülür.
4. Islahatlarda genel olarak Fransız İhtilali ve 1830 ihtilallerinin etkisi görülür. 1848 ihtilallerinin etkisi ise Islahat Fermanı ve sonrası Islahatlarda görü-lür.
5. Osmanlı Devleti, ıslahatlardan beklediği yararı sağlayamamıştır. Bu durumun en önemli nedeni halk desteğinin alınmamasıdır.
YORUM
Atatürk’ün inkılaplarının daha etkili ve kalıcı ol-masında öncelikle halk desteğinin alınıp, halkın hazırlanması, daha sonra inkılapların yapılması etkili olmuştur.
BİLGİ NOTU
XlX. yüzyılda Avrupa’da meydana gelen geliş-meler şöyledir:
Fransız İhtilali’nin yaymış olduğu milliyetçilik, demokrasi, eşitlik, insan hakları, adalet gibi fikir akımlarından korunmak amacıyla çok uluslu devletler İngiltere’nin öncülüğünde (Avusturya - Macaristan, Prusya, Rusya) 1815 Viyana Kong-resi’ni düzenlediler. 1830 yılında Fransa gelişen fikir akımlarına rağmen halen monarşi ile yöne-tilmekte ve kralın baskısı halk üzerinde rahatsız-lık uyandırmaktaydı. Bunun üzerine Fransa’da Fransız İhtilali’nin devamı niteliği taşıyan 1830 İhtilalleri patlak verdi ve Meşrutiyet rejimine ge-çildi. (Bu sırada Osmanlı aydınları olan Genç Osmanlılar Paris’te okumaya gönderilmişlerdi ve bu rejimle ilk kez tanışmışlardı.) Daha sonra Av-rupa, kültürel ve ekonomik birikimi sonucu gele-neksel güç kaynakları olan insan ve hayvan gü-cünün yerini su buharı, elektrik, petrol gibi enerji kaynaklarını keşfetmiş ve makinalaşma anlamı-na gelen Sanayi Devrimi’ni İngiltere başta olmak üzere gerçekleştirmiştir. Bu durum Avrupalı dev-letlerin hammadde ve pazar ihtiyacını artırdığın-dan sömürgecilik yarışını da hızlandırmıştır.
Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan yeni bir sınıf olan işçiler öncülüğünde işçi hakları istemiyle Fran-sa’da 1848’de bir ihtilal daha gerçekleşmiş ve bu durum milliyetçilik ve demokrasi düşüncelerini i-yiden iyiye kamçılayarak tüm dünyayı etkilemiş-tir.
6. Yapılan ıslahatlar ne müslüman halkı, ne gayrı müslim azınlığı, ne de Avrupalı devletleri mem-nun etmiştir.
YORUM
Azınlık isyanlarını, devletin parçalanmasını ve toprak kaybetmesini önlemek amacıyla otorite-den verilen bu tavizler, isyanları ve toprak kayıp-larını önleyemediği gibi Avrupalı Devletlerin Os-manlı İçişlerine müdahalesini de artırmıştır.


TANZİMAT FERMANI (1839)
Anahtar Sözcük: “Herkes, Tüm tebaa”
Maddeleri:
 Irk, din, dil ve mezhep ayrımı yapılmaksızın her Osmanlı va-tandaşı yasalar önünde eşit hak-lara sahip olacaktır
– Herkesin can, mal, namus gü-venliği sağlandı.
– Vergilerin herkesin gelirine göre alınması kararlaştırıldı.
– Askerlik herkes için vatan görevi haline getirildi.
Yorum: Gayrimüslim azınlıkların en çok tepki gösterdiği konu ol-muştur.
 Mahkemelerin herkese açılması kararlaştırıldı.
 Herkese özel mülkiyet ve miras hakkı tanınacaktır.
– Müsadere sisteminin kaldırılmış ve özel mülkiyet güvence altına alınmıştır.
– Padişahın dahi bu yasalara uy-makla yükümlü olduğu belirtilmiş-tir.
Yorum: Tanzimat Fermanı ile ilk kez bir padişah yasa üstünlüğünü kabul etmiştir. Dolayısıyla Os-manlı Devleti’nde ilk kez Anaya-sal düzene geçiş süreci başla-mıştır.

ISLAHAT FERMANI (1856)
Anahtar Sözcük: “Azınlıklar, Gayrimüslimler

Doğrudan azınlıklara yönelik olarak hazırlanan bu ferman Paris Konferansı kararlarını etkilemek ve Avrupalı Dev-letlerin Osmanlı iç işlerine karışmasını önlemek amacıyla yayınlanmıştır.
Maddeleri:
 Gayrimüslimlerin askerlik yapma zorunluluğu kaldırılmış, bedelli e-sasa bağlanmıştır.
 Azınlıklar devlet memuru olabile-cek.
 Gayrimüslimlere mahkemelerde Müslümanlarla eşit şahitlik hakkı tanındı.
 Gayrimüslimlere küçük düşürücü sözcüklerle hitap etmek yasak-landı.  Mahkemelerde herkes kendi dini-ne göre yemin edecek.  Gayrimüslimlere; şirket kurma, memur olma, mal-mülk edinme gi-bi haklar tanımıştır. – Gayrimüslimlerin ödediği Cizye vergisi kaldırıldı
– İl meclisleri açılarak azınlıklar da üye olma hakkı elde etti.
Yorum: Azınlıkların il meclislerine üye olması devlet yönetimine ka-tıldıkları anlamına gelmez. Sadece yerel yönetimlere katıldıkları söy-lenebilir

I. MEŞRUTİYET (1876)
Anahtar Sözcük: “Meclis, parlamen-to, yönetime katılma, temsil edilme

– II. Abdülhamid Devri’nde Jön Türk-lerin (Genç Osmanlılar) baskısı so-nucu ilan edilmiştir.
– Osmanlı tebaasını (reaya) ilk kez yönetime ortak eden Osmanlı’nın ilk Anayasası Kanun-i Esasi kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Buna göre çift meclisli bir sistem başla-mış ve Osmanlı Devleti Anayasal düzene geçmiştir:
Padişah
– Son söz padişaha aittir.
– Mutlak otorite odur.
Ayan Meclisi
– Üyeleri padişah tarafından atanır.
– Görev süreleri yaşam boyudur.
– Mebusan meclisi kararlarını denet-leme yetkisi vardır.
Mebusan Meclisi
– Üyeleri halk tarafından seçilir.
– Görev süreleri dört yıldır.
Yorum: Kanun-i Esasi’nin demok-rasi ile bağdaşan tek niteliğidir.

GENEL ÖZELLİKLERİ:
1. Islahatlardaki temel amaç Avrupalı devletlerin Osmanlı iç işlerine karışmasını önlemek ve devleti dağılmaktan kurtar-maktır.
2. Islahatlar, birbirinin tamamlayıcısıdır. (Yani her ıslahat kendinden öncekinin devamı niteliği taşır)
3. Islahatlarda Müslim-gayrimüslim ayrımını ortadan kaldırmak amaçlandığı için Osmanlıcılık (Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan herkesin ırk, din, dil ve mezhep ayrımı gözetmeden eşit sayılması) fikri görülür.
4. Islahatlarda genel olarak Fransız İhtilali ve 1830 ihtilallerinin etkisi görülür. 1848 ihtilallerinin etkisi ise Islahat Fermanı ve sonrası Islahatlarda görülür.
5. Osmanlı Devleti, ıslahatlardan beklediği yararı sağlayamamıştır. Bu durumun en önemli nedeni halk desteğinin alın-mamasıdır.