Bayındırlık Alanında Yapılan İnkılâplar

e) Bayındırlık Alanında Yapılan İnkılâplar
- 1927’de Devlet Demir Yolları kuruldu.
- 1928’de Haydarpaşa Limanı ve Adana-Mersin demiryolu millileştirildi.
- 1938’de Devlet Havayolları kuruldu. İlk yurt dışı uçuşu 1947 yılında Atina’ya yapıldı.
- Cumhuriyet’in ilk yıllarında karayollarından ziyade demiryollarına önem verilmiştir. Hatta Alman Ford otomobil fabrikası, Fethi OKYAR’A sunduğu teklifte Türkiye’nin 10 yıl boyunca sadece Ford Otomobil ve yedek parçaları alması karşılığında tüm Türkiye’nin karayollarını yapmayı teklif etmiş fakat Cumhuriyet hükümeti demiryollarını daha önemli gördüğünden bu teklifi kabul etmemiştir.
- 1927–37 yılları arasında Anadolu’da 3.500 km demiryolu yapılmıştır.
- Ankara Çubuk Barajı Atatürk döneminde yapılmıştır.
- 1937’de Denizbank’ın kurulması ile liman yapımına hız verilmiştir.
- 1938’de ilk defa asfalt yol yapıldı. (Ankara’da 237 km)

***ÖNEMLİ NOT: KİT (Kamu İktisadi Teşebbüsleri)’lerin Kurulması ekonomide devletçilikle ilgilidir. 1923–1929 Ekonomide liberal politikanın; 1929–1938 yılları arası da ekonomide Devletçilik politikalarının uygulandığı dönemdir.

f) Sağlık ve Tıp Alanında Yapılan İnkılâplar

- 1920 yılında Sağlık Bakanlığı kuruldu.
- 1924 yılında Ankara, İstanbul, Sivas, Trabzon, Erzurum ve Diyarbakır’da Numune Hastaneleri açıldı.
- 1930 yılında Umum Hıfzıssıhha Kanunu ile Kolera, Veba, Tifo, Çiçek, Menenjit, Kızamık, Sıtma, Verem ve Trahom gibi bulaşıcı hastalıklara karşı mücadele başlatıldı.
- Kızılay, Himaye-i Etfal(Çocuk Esirgeme Kurumu), Yeşilay ve Verem Savaş Dispanserleri kuruldu.

***ÖNEMLİ NOT: Sağlık alanında yapılan çalışmalar Halkçılık ve Devletçilik İlkesi ile ilgilidir. Çünkü Herkesin her türlü hastalığı ile ilgilenildiğinden halkçılıktır. Halkın ihtiyacı olan hastanelerin yani Devlet Hastanelerinin yapılması yönüyle de devletçiliktir.

g)Anayasa Koruması Altında Olan İnkılâplar
1-Beynelmilel Erkamın Kabulü–1928 (Uluslararası Rakamlar)
2-Giysi Kanunu–1934
3-Medeni Kanunun Resmi Nikâh maddesi–1926
4-Şapka Kanunu–1925
5-Soyadı kanunu ve Lakapların yasaklanması–1934
6-Yeni Türk Harflerinin Kabulü–1928
7-Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması–1925
8-Tevhid-i Tedrisat Kanunu–1924


h)İnkılâplara Karşı Tepkiler

1- Şeyh Sait İsyanı -1925

Diyarbakır’da başlayıp Elazığ ve Bingöl’e kadar ilerleyen gerici karakterli bir isyandır. Mevcut rejime karşı çıkmıştır. Hilafetçiler, Kürtler ve İngilizler bu isyanı desteklediler.
İngilizlerin amacı Türkiye’yi bu sorunla uğraştırmak ve Musul’u kolayca alabilmekti. Sert ve sıkı tedbirlerin alınması ve isyanın bir an önce bastırılması için Fethi Okyar hükümeti istifa etti ve yerine İsmet Paşa Hükümeti kuruldu. İsmet Paşa bir sıkıyönetim yasası olan Takrir-i Sükûn Yasası’nı çıkardı. Bu kanun sayesinde istiklal mahkemeleri tekrar kuruldu ve isyan kısa sürede bastırıldı. Takrir-i sükûn kanunu 4 Mart 1925 ile 4 Mart 1929 yılları arasında yürürlükte kaldı. Bu yasa sayesinde birçok İnkılâp hareketi gerçekleştirilmiştir.

Şeyh Sait İsyanı;

- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasına
- Çok partili hayata geçişe ara verilmesine
- Tekke ve Zaviyelerin kapatılmasına
- Musul’un kaybına sebep olmuştur.


KPSS 2006-I

Şeyh Sait ayaklanmasından sonra,

I. Firariler
II. Takrir-i Sükûn
III. Başkomutanlık Yasası

Hangileri çıkarılmıştır?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I-II
E) II-III

Cevap: B


2- İzmir Suikastı – 1926
16 Haziran 1926’da M. Kemal İzmir’e varmak üzere iken yapılan ihbar üzerine bu suikast engellenmiştir. Suikastı hazırlayanlar eski İttihat-Terakki Partisi ile Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası mensuplarıdır. Bu suikast M. Kemal’e yapılması yönüyle aynı zamanda onun şahsında rejime de yönelmiş bir saldırıdır.
“Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.” Gazi Mustafa Kemal

3- Menemen İsyanı -23 Aralık 1930
23 Aralık 1930 tarihinde Menemen’de gericilerin şeriat özlemiyle çıkardıkları bir isyandır. Aynı zamanda Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasına da bir tepki niteliğindedir. Öğretmen-Asteğmen Kubilay burada şehit olmuştur. Bu isyan bölgesel sıkıyönetim ilan edilerek bastırıldı ve isyancılar askeri mahkemede yargılandılar. Bu isyandan dolayı 1945 yılına kadar çok partili yaşama bir kez daha ara verildi.

***ÖNEMLİ NOT: Menemen isyanı Serbest Cumhuriyet Fırkanın kapatılmasına sebep olmamıştır. SCF isyandan önce 13 Kasım 1930’da kapatılmıştı.

4-Bursa Olayı -1933
1931’den beri Bursa’da ezan Türkçe okunmaktadır. Bunun üzerine Bursa’daki Nakşibendî Tarikatı mensupları Bursa Ulu Cami’de bir ayaklanma çıkardılar. Bu olay tarihe Bursa Olayı olarak geçmiştir.

***ÖNEMLİ NOT: 1933’te İstanbul Beyoğlu’nda yataklı vagonları çalıştıran Vagon-Lits Co adlı bir Belçikalı şirketin sorumlu müdürü bir Türk memuru resmi yazışmalarını Türkçe yaptığından dolayı işten atacaktır. Bunun üzerine Beyoğlu gençleri ayaklanarak bir miting yapıp ‘Burası Pera değil Beyoğlu’dur’ diye slogan atacaklar ve bazı yabancı işyerlerini yakacaklardır. Bu olay da tarihte Vagon-Li Olayı olarak geçmekte fakat rejimle hiçbir ilgisi bulunmamaktadır. Tamamen milliyetçi nitelikte bir isyandır.