Osmanlı Devleti’nde İstibdat (Baskı) Dönemi

Osmanlı Devleti’nde İstibdat (Baskı) Dönemi (1878-1908)
XIX. yüzyılın sonlarına gelindiğinde Osmanlı Devle-ti’nde kötü gidişi engellemek amacıyla çözüm ara-yışları hızlanmış ve Jön Türkler adıyla bilinen Avru-pa’da okuyan aydın sınıf Meşrutiyet Rejimi’nin ge-rekliliğini her fırsatta dile getirmişlerdir. Sonunda gelenekçi yapısından taviz vermek istemeyen Abdü-laziz baskılar sonucunda tahttan indirilmiş, yerine II. Abdülhamit getirilmiştir.


ÖRNEK SORU
Osmanlı Devleti’nde yenilik taraftarları aşağı-dakilerin hangisinde rol oynamıştır?
A) 31 Mart Olayı’nın çıkmasında
B) Abdülaziz’in tahttan indirilmesinde
C) III. Selim’in tahttan indirilmesinde
D) Genç Osman’ın tahttan indirilmesinde
E) Tarhuncu Ahmet Paşa’nın öldürülmesinde
(Cevap B)
Tarihten Notlar Sultan Abdulaziz, tahtan indirildikten altı gün sonra saraydaki odasında iki bileği sakal dü-zeltme makasıyla kesilmiş şekilde ölü bulun-muştur. Bu olayın tarihimizdeki sırrı halen çözü-lememiştir. Kimisine göre intihar etmiş, kimisine göre ise (bu sav daha kuvvetli) bir bileğini kes-tikten sonra parmaklarını oynatamıyacağından dolayı öteki bileğini kesmesi mümkün olmaya-cağından bir cinayet olduğu iddiasıydı. Neticede Osmanlı Devleti’nde siyasi entrikalar her zaman olmuştu. Abdülaziz’in yerine getirilen V. Murat’ın akli dengesi bir hayli bozuk bir padişah olup sa-raydan geceleri kaçıp sokaklarda çıplak ayakla-rıyla pijamalı şekilde koştuğu, balıklara altın pa-ra attığı söylenir. Yaklaşık üç ay kadar sonra tahttan inmiş, Osmanlı’nın en kısa süre tahtta kalan padişahı olmuştur. Yerine Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra en uzun süre tahtta kalan ll. Abdülhamid getirilmiştir.
II. Abdülhamit Meşrutiyeti ilan ederek Kanun-i Esa-si’yi kabul etmiştir. Ancak II. Abdühamit kısa süre sonra (her ne kadar Kanun-i Esasi mutlak otoriteyi koruyucu maddeler içersede) 93 Harbi’ni bahane göstererek Mebusan Meclisi’ni dağıtmış ve Kanun-i Esasi’yi askıya almıştır. 1878 Berlin Antlaşma-sı’ndan, 1908 II. Meşrutiyet’in ilanına kadar geçen sürece Osmanlı tarihinde İstibdat (baskı) Dönemi adı verilmiştir. Bu dönemin özellikleri ve gelişme-leri şunlardır:
 Genel politika Panislamizm = ümmetçilik = İs-lamcılıktır.
 1878’de Kıbrıs Adası, Rusya’dan çekinildiği için İngiltere’ye emanet edilmiştir.
 1881’de Osmanlı Devleti, Muharrem Kararna-mesi ile ekonomik iflasını bildirmiştir.
 1881’de İngiltere Mısır’ı, 1882’de Fransa Tu-nus’u işgal etmiştir.
 1882’de Duyun-u Umumiye adıyla Genel Borç-lar İdaresi kurulmuş ve yabancı devletler alacak-ları için Osmanlı Devleti’nin gelirlerine el koy-muştur.
BİLGİ NOTU
Osmanlı Devleti bu gelişmeyle ekonomik bağım-sızlığını kaybetmiştir.
 Kabotaj hakkı (Türk karasularında ulaşım ve ticaret yapma hakkı) yabancı devletlere verildi.
 Donanma Haliç’e çekildi ve çürümeye bırakıldı.
BİLGİ NOTU
Yukarıdaki gelişmeler Trablusgarp Savaşı’na denizden yardım gönderilememesinin nedeni o-lacaktır.
 Mecelle adı verilen Osmanlı’nın Medeni Kanunu yürürlülüğe koyuldu.
ÖRNEK SORU
Kapitülasyonlar Osmanlı Devleti’nin gelişme yıllarında sorun olmadığı hâlde, daha sonraki dönemlerde sorun olmuştur.
Bu durumun Osmanlı Devleti’yle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin göstergesi oldu-ğu savunulabilir?
A) Avrupalı devletlerden biri sayıldığının
B) Reform hareketlerinin dışında kaldığının
C) Antlaşmaları yaptığı devletler karşısında si-yasal gücünün giderek azaldığının
D) Azınlıkların ticaret yapmasına izin verildiğinin
E) İnanç özgürlüğünün dikkate alındığının
(Cevap C)

Tarihten Notlar
Osmanlı Devleti’nde Mecelle adı verilen ilk me-deni kanun Tanzimat Dönemi’nde sadrazam Ahmed Cevdet Paşa tarafından hazırlanmış ve ll. Abdülhamid tarafından İstibdat Dönemi’nde yürürlüğe konmuştur. Tamamıyla dine dayalı bu Medeni Kanun’da kadın haklarına önem veril-memiştir. Bu kanunlara göre kadının erkeğinden izinsiz sokağa çıkması, istediği işte çalışması, evlenme ve boşanma gibi sosyal haklarına yer verilmemiştir. Boşanma hakkı, erkeğe tanınmış, boşanma durumunda çocukların velayet hakkı da babaya verilmiştir. Ayrıca mahkemelerde ta-nıklıkta bir erkeğin şahitliği, iki kadınınkine eşit olmuştur.
 Almanlarla yakınlaşma başladı ve Berlin-Bağdat Demiryolu projesi uygulamaya kondu.
YORUM
İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin temelini oluşturan Genç Osmanlılarda Alman hayranlığı, bu dönem itibariyle başlamış ve daha sonra l. Dünya Sava-şı’na Almanya’nın yanında girilmesinde etkili ol-muştur.
www.filozof.com.tr
 Doğu Anadolu’da Ermeni İsyanları patladı.
 Ermenilere karşı Doğu Anadolu’da Hamidiye Alayları kuruldu.
 Jön Türkler (Genç Osmanlılar) sürgüne gönde-rildi ve basın-yayına sansür getirildi.
 Jön Türklerin devamı niteliği taşıyan İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruldu.
 Hafiye Teşkilatı oluşturuldu.
ÖRNEK SORU
Tanzimat Döneminde, Osmanlı Devleti’nde Av-rupa ile ilişkiler artmış, ülkede gazeteler çıkarıl-mış, bu gazetelerde siyasi ve kültürel konular hakkında yazılar yazılmaya başlanmıştır.
Aşağıdakilerden hangisinin bu durumun sonuçlarından biri olduğu savunulamaz?
A) Halkın aydınlanması
B) Halkın yenilik hareketlerine öncülük etmesi
C) Halkın ülkede olup bitenlere ilgi duyması
D) Okuma - yazmanın önem kazanması
E) Kültürel etkileşimin artması
(Cevap B)
ÖRNEK SORU
XIX. yüzyılın son çeyreğinden itibaren, Almanya ile Osmanlı Devleti arasında yakınlaşma başla-mış; Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti Almanya’nın yanında yer almıştır.
Aşağıdakilerden hangisinin bu yakınlaşmada etkili olduğu savunulabilir?
A) Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın isyan etme-si
B) Osmanlı Devleti’nin bir Avrupa devleti sayıl-ması
C) Osmanlı Devleti’nin Tanzimat Fermanı’nı ilan etmesi
D) Osmanlı Devleti’nin parçalanma tehlikesi al-tında olması
E) Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun parçalanması
(Cevap D)
Tarihten Notlar
ll. Abdülhamit Devri’nin gelişmeleri olan, do-nanmanın Haliçe çektirilmesi, Hafiye Teşkila-tı’nın oluşturulması, Jön Türklerin sürgüne gön-derilmesi gibi faaliyetleri Kafes Usulü’nden ye-tişmenin getirdiği bir paronayadır. Yani l. Ahmed’in şehzadeleri kafeslere kapattırması ve aynı zamanda kardeş katlinin de yasal olması bu dönem sonrasındaki padişahların her an öl-dürülme korkusu ile yaşamalarına sebep olmuş-tur. Bu uygulamalar da genellikle bu korkunun eseridir. ll. Abdülhamid’in “Hatıralarım” kitabında bahsettiği üzere; bir gün Yıldız Sarayı’ndan Bo-ğaz’ı seyrederken donanmanın toplarını saraya çevirdiğini düşünerek, donanmanın derhal Ha-liç’e çektirilmesini emrettiği, geceleri yatarken pi-jamasının küçük ceplerine, küçük tabancalar koyduğu, başucunda kendisi uyuyana kadar bir kişinin kitap okuması ve Abdülhamid uyuduktan sonra bu kişinin yanından sessizce ayrılması örneklerden bazılarıdır. Padişah V. Murat’ın sırf bu korkudan dolayı sarayın merdivenlerini geri geri çıktığı da söylenir.
 Memleket sandıkları 1888 yılında Ziraat Ban-kası’na dönüştü.
 Sanayi-i Nefise adıyla güzel sanatlar mektebi Osman Hamdi Bey Tarafından kuruldu.
 Toplum, gelenekçi-yenilikçi olmak üzere iki kutuba ayrılmaya başladı.