Coğrafi konum özel konum ve matematik konum
olarak iki bölüme ayr›l›r.
Özel Konum: Bir yerin k›talara, önemli yollara ve
yerflekillerine ba¤l› olarak ortaya ç›kan özelliklerine
denir.
ÖRNEK: 1
Türkiye’nin afla¤›daki co¤rafi özelliklerinden
hangisi özel konum ile ilgili de¤ildir?
A) Üç taraf›n›n denizlerle çevrili olmas›
B) Do¤usu ile bat›s› aras›nda yerel saat fark›n›n
76 dakika olmas›
C) K›y› kesiminin, iç kesimlere göre daha fazla
ya¤›fl almas›
D) Asya ve Avrupa k›talar›nda yer almas›
E) Farkl› ekonomik düzeydeki ülkeler aras›nda yer
almas›
(ÖSS Sorusu)
ÇÖZÜM:
Ülkemizin do¤usu ile bat›s› aras›nda 76 dakikal›k
yerel saat fark›, olmas› meridyen fark› ile ilgili oldu¤
undan matematik konum sonucudur.
Yan›t : B
Matematik Konum: Dünya üzerindeki bir yerin
enlem ve boylam dereceleriyle ifade edilmesine
“matematik konum“ denir. Bir yerin matematik
konumu paralel ve meridyenlerden yararlan›larak
belirlenir.
Paraleller ve Özellikleri: Ekvatora paralel olarak
1° aral›kla çizildi¤i varsay›lan çemberlere paralel
denir.
1. Bafllang›ç kabul edilen Ekvator çemberi, Dünya’y›
Kuzey ve Güney Yar›mküre olarak ikiye
ay›r›r. Kuzey paralelleri yukar›, güney paralelleri
afla¤›ya do¤ru büyür.
2. 90 tanesi Kuzey Yar›mkürede 90 tanesi Güney
Yar›mkürede olmak üzere 180 paralel vard›r.
3. Paralellerin boylar› Dünya’n›n flekli nedeniyle
Ekvatordan uzaklafl›ld›kça k›sal›r.
4. Ard›fl›k iki paralel aras› uzakl›k 111 km’dir. Ayn›
meridyen üzerinde bulunan iki paralel aras›
ndaki uzakl›k hesaplan›rken; merkezlerin
her ikisi de ayn› yar›mkürede ise birbirinden
ç›kar›l›r ve 111 km ile çarp›l›r. Merkezler farkl›
yar›mkürelerde ise toplan›r ve 111 km ile çarp›
l›r.
23°27’ kuzey enlemine Yengeç Dönencesi,
23°27’ güney enlemine O¤lak Dönencesi,
66°33’ kuzey enlemine Kuzey Kutup Dairesi,
66°33’ güney enlemine Güney Kutup Dairesi,
90° kuzey enlemine Kuzey Kutup Noktas›,
90° güney enlemine ise Güney Kutup Noktas›
denir.
Bir noktan›n Ekvatora olan uzakl›¤›n›n aç› cinsinden
de¤erine enlem denir. Bir yerin enlemi o yerde
Günefl ›fl›nlar›n›n düflme aç›s›n› belirleyerek
s›cakl›k kuflaklar›n› (s›cak - ›l›man - so¤uk ) oluflturur.
Enlem faktörüne ba¤l› olarak yeryüzünde;
• ‹klim
• Bitki örtüsü
• Toprak çeflitleri
• Hayvan türleri
• Tar›m ürünleri
• Akarsu rejimleri
• Nüfus da¤›l›fl› ve konut tipleri
• Ekonomik faaliyetler
• Deniz suyunun s›cakl›k ve tuzlu¤u ile
gece - gündüz süresi uzunlu¤u farkl›l›k gösterir.
Ayn› enlem üzerindeki noktalarda;
• Ekvator ve kutuplara uzakl›k
• Dünya’n›n dönüfl h›z›
• Günefl ›fl›nlar›n›n düflme aç›s›
• Gece - gündüz süresi uzunlu¤u ve
• Yaflanan mevsim ayn›d›r.
