OSMANLI DEVLETİ’Nİ DAĞILMAKTAN KURTARMA AMACI İLE ORTAYA ATILAN DÜŞÜNCE AKIMLARI

OSMANLI DEVLETİ’Nİ DAĞILMAKTAN KURTARMA AMACI İLE ORTAYA ATILAN DÜŞÜNCE AKIMLARI

1. OSMANLICILIK
 Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan herkesin ırk, din, dil ve mezhep ayrımı yapılmaksızın eşit olduğunu kabul eden düşünce akımıdır.
 Fransız İhtilali’nin milliyetçilik düşüncesinin etki-lediği azınlıkların ayrılıkçı hareketlerini engelle-meyi ve müslim-gayrimüslim ayrımını ortadan kaldırmayı hedeflemiştir.
 Tanzimat Fermanı’ndan Balkanlarda birçok dev-letin bağımsızlığını kazandığı 1878 Berlin Ant-laşması’na kadar devletin genel politikası olmuş ancak Avrupalı devletlerin kışkırtmaları ve azın-lıkların bağımsız yaşama arzusu nedenleriyle başarıya ulaşamamıştır.
2. İSLAMCILIK VE ÜMMETÇİLİK (PANİSLAMİZM)
 Balkanlarda yaşayan Hristiyan azınlıkların hızla bağımsızlıklarını kazanmaları karşısında Os-manlı aydınlarının bir bölümü kurtuluşun İslam Birliği’nde olacağını düşünmüştür.
 II. Abdülhamit’in İstibdat (Baskı) Dönemi’nde ortaya attığı bu düşünce akımı, İttihat ve Terak-ki’nin yönetiminde etkili olmaya başladığı II. Meş-rutiyet sonrasında zayıflamaya başlamış, I. Dün-ya savaşı sırasında Padişah’ın cihat ilanına A-rapların kayıtsız kalmasıyla sönmüş ve İngiltere ile işbirliği yapması ile tamamen sona ermiştir.
UYARI
İslamcılık, Osmanlı toprakları içinde yaşayan tüm Müslümanları birleştirmeyi hedeflerken üm-metçilik tüm dünya Müslümanlarını tek çatı altın-da toplamayı hedeflemektedir.
3. TÜRKÇÜLÜK (ULUSÇULUK) VE TURANCILIK
 Türk milletini bağımsız, modern ve refah seviyesi yüksek bir toplum yapma esaslarına dayandırıl-mıştır. Bu yönüyle Batıcılık ile örtüşen fikirleri vardır.
 Balkan savaşlarındaki yenilgiler halk içinde milli-yetçi duyguların uyanmasını sağlamış, II. Meşru-tiyet Dönemi itibariyle İttihat ve Terakki Cemiye-ti’nin savunduğu bu düşünce akımının Anadolu’da yayılmasında ve destekçi bulmasında 1912 yılında bu fikir akımı doğrultusunda İttihat ve Te-rakkiciler tarafından kurulan Türk Ocakları etkili olmuştur.
 Kurtuluş Savaşı yıllarında bu fikir akımı Anado-lu’da birleştirici bir etki yapmıştır.
 Turancılık, özellikle Osmanlı sınırları dışındaki Türk aydınları arasında Orta Asya Türklüğünü baskı altında tutan Rusya’ya tepki olarak gelişti.
l. Balkan savaşlarının kaybedilmesi
ll. Azınlıkların bağımsızlıklarını kazanmaları
lll. Araplar arasında milliyetçilik düşüncesinin yayılmaya başlaması
 Türkçülük ile arasındaki fark: Türkçülük, Osmanlı toprakları içinde yaşayan Türk ulusunu birleştirici etkiye sahiptir. Turancılık ise tüm Dünya Türkle-rini kapsamaktadır.
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
 Turancılık ilk olarak İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından gündeme getirildi. Enver Paşa önde gelen savunucularındandır.
 Turancılık, Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı’na gir-mesinde de etkili olmuş, I. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’ndeki başarısızlık sonucu öne-mini yitirmiş, Kurtuluş Savaşı yıllarında Mebusan Meclisi’nde Misak-ı Milli kararlarının kabulüyle tamamen sona ermiştir.
4. BATICILIK
 Başlangıcı 1718-1730 yılları arası yaşanan Lale Devri’ne dayanmasına rağmen XIX. yüzyılda ö-nemi iyiden iyiye artmıştır.
 Bu düşünceyi savunanlar Batı’nın sosyal, hukuki, ilmi ve kültürel gelişmelerinden faydalanmak ge-reklidir görüşünü benimsediler.
 II. Meşrutiyet Dönemi’nde gelişmiş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında başarıyla uygulan-mıştır.
 Günümüze kadar savunucu bulmuş ve önemini yitirmemiştir
5. ADEM-İ MERKEZİYETÇİLİK (FEDERALCİLİK)
 II. Meşrutiyet Dönemi’nde ortaya atılmış ancak uygulanmamıştır.
 Bu fikir akımı bölgesel yönetimlerin yetkilerinin artırılmasını amaçlamış, böylelikle devletin de yükünün hafifleyeceğini savunmuştur.
 Ahrar Fırkası kurucusu Prens Sebahattin tara-fından ortaya atılmıştır.
*************************************************************************************
ÖRNEK SORU
Osmanlıcılık ve İslamcılık düşüncelerinin zayıf-lamasına karşılık, Türkçülük düşüncesinin önem kazanmasında

l. Balkan savaşlarının kaybedilmesi
ll. Azınlıkların bağımsızlıklarını kazanmaları
lll. Araplar arasında milliyetçilik düşüncesinin yayılmaya başlaması

A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll
D) l ve ll E) ll ve lll
(Cevap E)

ÖRNEK SORU
Birinci Dünya Savaşı’nda Yemen, Hicaz, Filistin topraklarında yaşayan Arapların, Osmanlı Devle-ti’ne karşı isyan ettikleri ve İngilizlerle işbirliği yaptıkları görülmüştür.

Bu bilgilere göre, Osmanlı Devleti’ni ayakta tutmak, birlik ve beraberliği sağlamak amacı-nı güden fikir akımlarından hangisinin geçer-liliğini yitirdiği savunulabilir?

A) Türkçülük B) Pantürkizm
C) Osmanlıcılık D) İslamcılık
E) Batıcılık

(Cevap D)

ÖRNEK SORU
Osmanlıcılık düşüncesi dil, din, ırk ayrımı yap-maksızın tüm vatandaşların eşit haklara sahip olmasını amaçlamıştır.

l. Azınlık isyanlarını önleme
ll. Yabancı devletlerin Osmanlı Devleti’nin içiş-lerine karışmasını önleme
lll. Devletin dağılmasını engelleme

A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll
D) l ve ll E) l, ll ve lll
(Cevap E)