Meşrutiyet yönetimine karşı olan gelenekçi halk kitleleri Rumî takvime göre 31 Mart günü ayaklandı-lar. Bu ayaklanma İttihat ve Terakkiciler açısından pek de sürpriz olmamıştır. İsyancılar Bakanlıkları basarak bazı bakanları linç etmiş oradan da Padişah II. Abdülhamit’in bulunduğu Yıldız Sarayı’na yürüye-rek “Padişahım çok yaşa” sloganları atmıştır. Bu olayın çıkmasında Padişah II. Abdülhamit’in bir etkisi var mıydı yok muydu? Bilinmez; ama Padişahın kendisinin de hatıralarında belirttiği üzere en büyük hatası sarayın balkonuna çıkıp isyancıları selamla-mak olmuştur. Selanik’ten gelen Hareket Ordusu, isyanı kısa sürede bastırmış ve isyancıları yargılaya-rak Padişah II. Abdülhamit’i olaya sebebiyet verdiği için tahttan indirerek yerine V. Mehmet Reşat’ı Padi-şah ilan etmişlerdir.
BİLGİ NOTU
Hareket Ordusu’nun komutanı, I. Balkan Sava-şı’ndan sonra Bab-ı Ali Baskını ile hükümetin başında göreceğimiz Mahmut Şevket Paşa, Kurmay Başkanı ise ilk kez tarih sahnesinde gördüğümüz genç Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’dir.
İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin ilk başlarda Osmanlı Devleti’ne demokratik ve çağdaş bir yapı kazandır-mak amacını güttüğünü düşünen Mustafa Kemal, başlangıçta İttihat ve Terakki düşüncesini benimse-miş ve bu oluşum içinde yer almışsa da daha sonra bu oluşumun devlet yönetimini ele geçirmek maksat-lı yasa dışı ve gizli örgütsel eylemler içerisinde yer almalarından dolayı bu oluşumdan uzaklaşmıştır. Özellikle İttihat ve Terakki yönetiminin ısrarla istediği l. Dünya Savaşı’na Almanların yanında girme dü-şüncesine karşı olduğunu her fırsatta dile getirmiş ve bu durumun zararlarını anlatmaya çalışmışsa da engel olamamıştır.
YORUM
Osmanlı Devleti’nde rejime (yönetime) karşı giri-şilen ilk irticai (gerici) faaliyet 31 Mart Olayı ol-muştur. Bu yönü Cumhuriyet Dönemi’nde mey-dana gelen Şeyh Sait İsyanı ve Menemen Olayı ile ortak özellik taşır.
Kanun-i Esasi’de Yapılan 1909 Değişiklikleri
Padişahın sürgün yetkisine son verildi.
Hükümet, meclise karşı sorumlu hale getirildi.
Padişahın meclisi açma ve kapama yetkisi sınır-landırıldı.
Basın-yayın özgürlüğü yasalarla güvence altına alındı.
Milletvekillerine kanun önerme yetkisi verildi.
Toplantı düzenleme ve dernek kurma özgürlükle-ri tanındı.
ÖRNEK SORU
Kanun – i Esasi’de yer alan;
– Padişahın Mebuslar Meclisi’ni dağıtabilmesi
– Padişahın izni olmayan bir kanunun meclis-te görüşülmemesi
– Bakanların yalnız padişaha karşı sorumlu olması – Mebuslar meclisi üyelerinin dört yılda bir seçilmesi
hükümlerinden hangileri “ulus egemenliği” ilkesine aykırı düşmez?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve IV
D) II ve III E) II ve IV
(Cevap B)
ÖRNEK SORU
l. Meşrutiyet’le birlikte halk yönetime katılmaya başlamış, padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır; ancak yine de açılan mecliste padişahın üstün-lüğü devam etmiştir. ll. Meşrutiyet’in ilanıyla bir-likte; padişahın üstünlüğü ortadan kaldırılmaya çalışılmış, demokratik uygulamalar getirilmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek olarak gösterilemez?
A) Hükümetin padişaha karşı sorumlu olması
B) Kanun yapma yetkisinin meclise verilmesi
C) Padişahın meclisi, açma - kapama yetkisinin kaldırılması
D) Hükümetin meclise karşı sorumlu olması
E) Basın - yayın özgürlüğünün getirilmesi
(Cevap A)
